Henryk Tomaszewski, Czarny narcyz [Black Narcissus], reż. Michael Powell, film angielski, 1948 offset brw., 82 x 61 źródło: http://www.postermuseum.pl/kolekcja/kolekcja-plakatu-polskiego/
Tradycja polskiego plakatu sięga 1899 roku kiedy to Stanisław Wyspiański stworzył "Wnętrze" - plakat informujący o przedstawieniu sztuki Maurycego Maeterlincka, której towarzyszył odczyt Stanisława Przybyszewskiego. Wtedy plakat stanowił medium uliczne, ale od wspomnianego wydarzenia zaczął powoli budować swój prestiż. Pojawiały się stopniowo groteska, aluzje, niedopowiedzenia i inteligentna gra słów. Było to medium bardzo tanie czego odbicie widać na dzisiejszym rynku dzieł sztuki. Plakaty, jako sztuka powielana, osiągają znacznie niższe ceny na aukcjach od malarstwa, rzeźby czy rzemiosła artystycznego. Są jednak ważną i bardzo popularną częścią rynku sztuki. Podczas II Wojny Światowej polska sztuka plakatu zeszła do podziemia, skąd odrodziła się w II połowie lat 40. XX wieku. W czasach PRL-u polskim plakacistom wielokrotnie udawało się przechytrzyć cenzurę, a w latach 50. XX wieku zaczęło rozwijać się zjawisko Polskiej Szkoły Plakatu.
Polska Szkoła Plakatu
Polscy artyści już od końca II Wojny Światowej osiągali wybitne sukcesy w dziedzinie plakatu. Plakaciści zostali zauważeni w 1948 roku, kiedy to Henryk Tomaszewski zdobył pięć pierwszych nagród na Międzynarodowej Wystawie Plakatu Filmowego w Wiedniu. W latach 50. XX wieku rozwinął się nurt Polskiej Szkoły Plakatu - wówczas związany głównie z filmem. Polskie plakaty filmowe zostały docenione między innymi przez amerykańskiego reżysera Martina Scorsese, według którego polscy twórcy potrafili w jednym plakacie uchwycić całą koncepcje filmu.
Samo określenie Polskiej Szkoły Plakatu powstało w latach 60. XX i oczywiście było używane wobec polskich plakacistów, którzy zdobyli międzynarodowe uznanie. Nie wyrobili jednak własnego stylu, ich twórczość była bardzo zróżnicowana. Często sięgali po tematy polityczne i społeczne. Można zauważyć pewne cechy wspólne ich plakatów: oszczędność formy, ironia i nowatorskie liternictwo. Alfred Lenica w 1966 roku otrzymał złoty medal na I Międzynarodowym Biennale Plakatu. Liczne sukcesy polskich artystów w tym czasie skłoniły władze PRL-u do pozwolenia na otwarcie pierwszego na świecie Muzeum Plakatu w Wilanowie, gdzie do dziś kultywowana jest tradycja Polskiej Szkoły Plakatu.
Jan Jaromir Aleksiun w Gabinecie Sztuki
W ofercie Gabinetu Sztuki znajdują się prace wybitnego polskiego plakacisty i grafika - Jana Jaromira Aleksiuna, który między innymi został nagrodzony dwukrotnie srebrnym medalem na II i III Ogólnopolskim Biennale Plakatu w Katowicach. Artysta został także zdobywcą nagrody Orbisu na III Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie w 1970 roku. Jan Jaromir Aleksiun urodził się 2 lutego 1940 roku w Nowej Wilejce, dzisiejszej dzielnicy Wilna. W 1966 roku ukończył studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, uzyskał dyplom w Pracowni Grafiki u prof. Stanisława Dawskiego. Od 1969 roku pracował jako asystent na swojej macierzystej uczelni. gdzie w 1970 roku został etatowym asystentem w Katedrze Grafiki Wydziału Malarstwa i Rzeźby. W latach 1981-82 pełnił funkcję rektora wrocławskiej uczeni artystycznej, a od 1999 do 2005 roku objął stanowisko dziekana Wydziału Grafiki. Prywatnie żonaty jest z malarką Mirą Żelechower-Aleksiun, z którą ma córkę Natalię Aleksiun - wybitną historyczkę specjalizującą się w historii Żydów i stosunków polsko-żydowskich. Jako artysta Aleksiun uprawia rysunek, malarstwo, plakat i grafikę. Był jednym z twórców sukcesu wrocławskiej szkoły plakatu. Wraz z Jerzym Czerniawskim, Janem Sawką, Eugeniuszem "Getem" Stankiewiczem tworzyli nieformalną grupę "Czterech z Wilanowa". Nazwa grupy pochodzi od nazwy wspólnej wystawy w Muzeum Plakatu w Wilanowie w 1976 roku. Jan Jaromir Aleksiun należał do drugiego pokolenia Polskiej Szkoły Plakatu, które pojawiło się u schyłku lat 60. XX wieku. Był to okres rozwoju kultury pop i debiutu artystów związanych z nurtem kontrkultury studenckiej noszącego znamiona buntu. W tym nurcie ważną rolę odegrała właśnie grupa "Czterech z Wilanowa". Wystawa w Muzeum Plakatu miała wyraźne cechy skandalu, ale ich sztukę ustrzegł przed zarzutem zwykłej prowokacji bogaty horyzont intelektualny. Twórczość Aleksiuna charakteryzuje przenikanie się mediów i technik artystycznych. Tworzy kompozycje figuratywne, które osadzone są w niezwykłej iluzjonistycznej przestrzeni. Poniżej przedstawiamy prace Jana Jaromira
Aleksiuna, które można zobaczyć i nabyć w Gabinecie Sztuki:
Bibliografia:
- Sylwia Giżka, Polska Szkoła Plakatu, culture.pl, 2006, https://culture.pl/pl/artykul/polska-szkola-plakatu [dostęp: 05.08.2020]
- Mariusz Knorowski, Kolekcja plakatu polskiego XX wieku: Polski plakat XX wieku, Muzeum Plakatu w Wilanowie, http://www.postermuseum.pl/kolekcja/kolekcja-plakatu-polskiego/ [dostęp: 05.08.2020]